علم کلام عهده دار تبیین آموزه هاى دین اسلام است و در مقابلِ پرسش ها و انتقادهاى پیروان دیگر ادیان، از این آموزه ها دفاع مى کند. کلام جزو اولین علوم اسلامى است که در میان مسلمانان پیدا شد و با همت بزرگان و دانشمندان برجسته اسلامى گسترش یافت و جامعه علمى تمدن اسلامى را تغذیه کرد.
با آنکه مسائل علم کلام از زمان آغاز دعوت اسلام مطرح شده بود، فرقه ها و مکاتب کلامى پس از وفات پیامبر اسلام(ص) نمود یافتند و هر کدام در اثبات عقاید خود تألیفاتى نگاشته، به ردّیه نویسى روى آوردند. اینکه این گروه ها کى و کجا و چگونه پدید آمدند ؛ چه اهدافى را دنبال مى کردند؛ و در مباحث کلامى چه روشى داشتند، پرسش هایى هستند که این مقاله به اختصار به آنها پاسخ مى دهد، و در ضمن این پاسخ ها، خلاصه اى از سرگذشت علم کلام در دوره هاى مختلف تاریخى را ارائه مى کند.