Ma`rif Aqli

بی تردید پرسش منسوب به ابوسعید بن ابی الخیر درباره دوْری بودن شکل نخست قیاس، نامفیدی، انتاج غیربدیهی و بطلان آن ـ که بالتبع بطلان دیگر شکل های قیاس را هم در پی داردـ و نیز پاسخ منسوب به ابن سینا، کاوش های علمی شایانی را می طلبد. گرچه سخن درباره محتوای این گفت وگوی علمی، سرانجام به ستیزه شهپر شهود و عقال خرد می انجامد، ولی درباره این خرده گیری ـ به صورت خاص ـ باور یکسانی وجود ندارد. پاره ای، از اساس داستان را افسانه ای می دانند و برخی دیگر، آن را برخوردار از واقعیت دانسته اند. اینان نیز با یکدیگر اختلاف دارند؛ گروهی این پرسش و پاسخ علمی را نوشتاری می دانند و برخی افزون بر آن، دیداری بودن داستان را هم به میان کشیده اند. به هر روی، وجود این گفته های کم و بیش ناسازگار، فضای آسمان پیرامونی این رخداد را در هاله ای از ابهام فرو برده است. در این مقاله کوشیده ایم به اندازه توان علمی، در بازشناسی حقیقت این ماجرا سهمی ایفا کنیم.