Ma`rif Aqli

شناخت حقیقت وحی و چگونگی نزول آن، همواره دغدغه اندیشمندان و صاحب نظران بوده است. هرچند پی بردن به ماهیت وحی و ارائه تعریف حقیقی از آن، شاید ناشدنی باشد، ولی نظریه پردازان کوشیده اند تا در توصیف و تشریح آن به اندازه تلاش و فهم خود مطالبی بیان کنند. در این زمینه، دیدگاه های گوناگونی مطرح شده است که از جمله آنها دیدگاه «تجربه دینی» است. براساس این دیدگاه که در واقع ریشه در مسیحیت دارد و از سوی برخی روشنفکران مسلمان همچون عبدالکریم سروش جانبداری شده است، پیامبر با خدا روبه رو می شود. در این روبه رویی، هیچ کلام یا گزاره ای القا نمی شود؛ بلکه «وحی» تفسیر و گزارش پیامبر از تجربه شخصی خویش است. سروش به دنبال حل مشکلات وحی است و می کوشد تا تبیینی طبیعی از آن ارائه دهد. در این تبیین، پیامبر هم نقش صورت دهی به وحی را دارد و هم در درون مایه های وحی دخالت می کند. این نظریه ازآنجاکه به یکسان انگاری وحی و تجربه دینی می انجامد و وحی را به تجربه دینی فرو می کاهد، لوازم دفاع ناپذیری را درپی دارد که با نقد بسیاری از سوی متکلمان و دین باوران سنتی روبه رو شده است. مقاله پیش ِرو، با طرح دیدگاه های گوناگون درباره وحی، به نقد و بررسی آرای سروش پرداخته و در پایان، دیدگاهی را که همسو با قرآن و سنت و مورد پذیرش حکیمان و فیلسوفان مسلمان است، مطرح می کند.