Ma`rif Aqli

تأویل یا تفسیر باطنی قرآن کریم، از جمله کارهای مهمی است که صدرالمتألهین، به پیروی از عارفان مسلمان، به صورت گسترده بدان پرداخته است. در این مقاله، به بررسی برخی از ابعاد این حرکت علمی و تفسیری ملاصدرا پرداخته ایم و نشان خواهیم داد که از دید ملاصدرا، تأویل عرفانی قرآن کریم بر چه مبانی ای استوار است و از چه ضوابطی بهره می برد؟ با پیگیری آثار ملاصدرا، در می یابیم که از نگاه وی، تفسیر باطنی بر مبانی ذیل استوار است: 1. ذومراتب بودن عالم کبیر؛ 2. ذومراتب بودن قرآن کریم از نظر وجودی؛ 3. ذومراتب بودن عالم صغیر (انسان)؛ 4. تطبیق مراتب این سه بر یکدیگر؛ 4. ذومراتب بودن قرآن کریم از نظر معنایی؛ 5. مقصود خداوند بودن همه معانی ظهری و بطنی قرآن کریم؛ 6. منحصر نبودن آگاهی از تأویل قرآن کریم به خداوند و معصومان علیها السلام؛ 7. وضع الفاظ برای روح معانی. همچنین برخی از مهم ترین ضوابط تأویل عرفانی قرآن کریم از دیدگاه ملاصدرا عبارت اند از: مخالف نبودن معانی باطنی با ظاهر قرآن کریم، مخالف نبودن معانی باطنی با قواعد دینی و مخالف نبودن معانی باطنی با معارف حقّ یقینی.