مقاله پیش ِرو دربارۀ شناخت شناسی و سازوکار آن است؛ بدین معنا که به بررسی مراتب شکل گیری علم و آگاهی در ذهن انسان در قلمروی علم حصولی، أعم از تصور و تصدیق که مبتنی بر دیدگاه فیلسوفان مسلمان است پرداخته، و نحوۀ حصول علم در سه سطح معقولات اولی، معقولات ثانیۀ منطقی و معقولات ثانیۀ فلسفی، با توجه به نظریه تعالی ملاصدرا مبتنی بر تجرد نفس انسان بیان می شود. همچنین سازوکار شناخت عرفانی براساس علم حضوری که خاستگاه آن قلب انسان است، از نگاه اهل معرفت بررسی می شود و ماهیت تجربه های عرفانیِ برخاسته از علم حضوری ِاهل معرفت و ارائه ملاک و مناط صدق و کذب این مکاشفه ها واکاوی شده و سطح عالی شناخت را براساس حق الیقین و یکی شدن معرفت شناسی و هستی شناسی عارف در سفر سوم ارائه می دهد.