معارف عقلی

چکیده

سوبژکتیویسم از آموزه های بنیادین فلسفه جدید است. در فلسفه جدید جایگاه سوژه، در منظومه معرفت بشری رنگ و بوی دیگری به خود می گیرد تا جایی که می توان رخداد سرنوشت سازی را که فلسفه جدید با آن آغاز می شود، پیدایش مفهوم سوژه دانست. سوژه در برخی نگرش های فلسفی جدید، نه تنها همچون معیاری برای معرفت به شمار می آید، بلکه شأن هستی بخشی نیز پیدا می کند. سوژه است که به غیر خود تعین می بخشد و موجودیت غیر سوژه مبتنی بر ابژه بودن آن برای سوژه می گردد. دیگر وجود مستقلی در مقابل سوژه مطرح نیست و همه موجودات، حتی خداوند نیز قائم به سوژه هستند.

با وجود این، در آثار فلسفی، مانند بسیاری از اصطلاحات دیگر، تعریف واحدی از سوبژکتیویسم دیده نمی شود. این اصطلاح دارای ابهام زیادی است. در آثار گوناگون به تناسب، تعریف های مختلف و گاه متناقضی ارائه می شود. از طرفی برخی تعریف ها، سوبژکتیویسم را با تعریفی خاص به حوزه معرفت شناسی محدود می کنند؛ در حالی که قلمروهای دیگری مانند اخلاق و زیبایی شناسی در دیگر تعریف ها لحاظ می شود. در مواردی یک نظام فلسفی از سوی برخی شارحان آن، سوبژکتیویستی و از سوی برخی دیگر ابژکتیویستی به شمار می آید. برخی از کاربردهای این اصطلاح با تعریف های رایج تفاوتی بنیادین دارند.

این ابهام ممکن است برخی اشتباهات را در پژوهش درباره فلسفه جدید موجب شود. این نوشتار به دنبال آن است تا گامی هرچند ناچیز در مسیر روشن شدن این اصطلاح بر دارد.

کلیدواژه ها

سوژه، ابژه، سوبژکتیویسم، ابژکتیویسم، فلسفه سوژه.