معارف عقلی

چکیده

هر پژوهشی در قلمرو دین ـ چه فلسفی و چه غیر آن ـ بر تعریف ویژه ای از دین استوار است. درباره ممکن یا ناممکن بودن ارائه تعریفی جامع و مانع از دین، به گونه ای که همه ادیان را در بر گیرد و شامل غیر دین نشود، باید گفت که چالش فراوانیِ دین و مشکلات بسیار دیگر، راه را برای ارائه تعریفی که جامع همه ادیان و مانع غیر دین باشد، دشوار کرده است. همراه با علمی شدن مطالعات دینی در غرب، روان شناسان، جامعه شناسان، متکلمان و فیلسوفان دین، هر کدام از نگاه خویش برای دین، تعریفی ارائه دادند که مباحث خود را پیرامون دین مورد نظر پیش ببرند. بسیاری از آنان در تعاریف خود دچار یک جانبه نگری، تحویل بردن دین و فروکاستن آن به بُعد روانی، اخلاقی یا اجتماعی آن شدند و با فراموش کردن اجزای بنیادی دین، اساس دین را تنها به یکی از پیام ها یا کارکردهای اجتماعی، اخلاقی و یا روانی دین فروکاسته و ذات و ماهیت دین را بر اساس آن تعریف کرده اند که در بررسی های بی طرفانه فلسفی، تعاریف کاملی برای دین به شمار نمی آیند.

در این مقاله پس از ارائه دسته بندی مناسب از تعریف های ارائه شده، به نقد و بررسی و میزان جامعیت و سایر شروط این تعریف ها پرداخته و نظریه ای را که به واقع نزدیک تر است نیز ارائه دادیم.

کلیدواژه

چیستی دین، تجربه دینی، کارکرد دین، روان شناسی دین، پدیدارشناسی، جامعه شناسی دین.