معارف عقلی

مهدی یارمحمدی*

چکیده

نوشتار پیش رو، به بررسی شناخت انسان از نگاه ابن عربی و ملاصدرا و مقایسه دیدگاه های این دو اندیشمند می پردازد. ابن عربی، معرفت نفس را عین معرفت رب و ملاصدرا، آن را مثال حق می داند. ابن عربی در شناخت انسان، گرچه روش شهودی را به کار گرفته است، ولی برای عقل سلیم هم اعتبار قائل می شود. ملاصدرا هم برای شهود ارزش قائل است و حتی آن را فراتر از عقل می داند، ولی تنها آنچه را قابل اثبات با برهان قطعی ضروری است، در آثار خود بیان می کند و شهود را یاور عقل می داند. ابن عربی، فصل حقیقی انسان را صورت الهی و ملاصدرا انسان را حیوان ناطق تعریف می کند. سرانجام، انسان بالفعل ملاصدرا همان است که ابن عربی آن را فصل حقیقی انسان می داند. ایشان حقیقت انسان را واحد و ظل وحدت حقه حق و سایر قوای نفس را شئون او دانسته و نفس را «جسمانیهًْ الحدوث و روحانیهًْ البقا» و غایت انسان را انسان کامل می دانند؛ همو که جهان هیچ گاه خالی از وجود او نخواهد بود و در هر زمان در شخصی ویژه ظهور می یابد.

کلیدواژه ها

ابن عربی، اخلاق، انسان کامل، ملاصدرا، نفس انسان.