چكيده
يكي از مهم‌ترين مسائلي كه امروزه در كلام جديد، دين‌شناسي و فلسفه دين مطرح است، مسئله منشأ دين و چگونگي پيدايش آن است. با توجه به اين نكته كه اين پرسش از نخستين پرسش‌هاي اساسي فلسفه دين و علوم مرتبط به آن بوده و از جمله مسائلي است که نزد مخالفان وحدت حقيقت دين و ماهيت فرا طبيعي آن مطرح شده است، اهميت اين بحث دوچندان مي‌شود.
به نظر نگارنده، پاسخ اين پرسش در حكمت و كلام اسلامي به خوبي تبيين شده است. هر چند اين بحث امروزه در مباحث كلام جديد مطرح مي‌شود، اما برخي متكلمان مسلمان با استفاده از منابع كلامي پيشين راهي براي آن يافته‌اند و ريشه‌هاي آن را در كلام قديم اسلامي جست‌وجو كرده‌اند. از بهترين پاسخ‌هايي كه با توجه به تمام ابعاد مسائل ديني به اين پرسش داده شده است، پاسخ استاد مرتضي مطهري است. در اين نوشتار سعي نگارنده بر اين است كه نظريه‌هاي استاد را كه به بحث منشأ دين مرتبط بوده و در فهم نظر نهايي ايشان كمك مي‌كرده، گرد آورد و مقدمات و نتايج آنها را تبيين كند و نيز ارتباط ميان بيانات ايشان در آثار گوناگون را در اين زمينه بيابد. عناويني كه انتخاب شده‌اند برگرفته از خود عبارات استاد هستند.
كليدواژه‌ها
منشأ دين، فطرت، فطرت ادراكي، فطرت احساسي، سرشت الهي انسان، تركيب حقيقي جامعه، استاد مطهري.