معارف عقلی

این مقاله به بیان چهار نظریه‌ی معروف درباره‌ی «چگونگی علم خداوند به آفریدگان پیش از آفرینش» و طرح نقاط ضعف و قوت هر کدام از آنها پرداخته است. این نظریه ها عبارتند از: (1) نظریه‌ی مشائیان که علم پیشین حق به موجودات را، حصولی و تفصیلی و خارج از ذات حق می دانستند؛ (2) نظریه‌ی شیخ اشراق که علم پیشین حق را اجمالی می داند؛ (3) نظریه‌ی ابتدایی ملاصدرا که علم حضوری حق تعالی به ذات خود را، مستلزم علم حضوری به موجودات پیش از آفرینش آنها می داند؛ (4) نظریه‌ی نهایی ملاصدرا که علم پیشین حق تعالی به موجودات را، حصولی، تفصیلی و در عین حال عین ذات پرودگار می داند. نویسنده‌ی این نوشتار، با بیان ضعف های سه نظریه اول، نظریه‌ی چهارم یعنی نظریه‌ی نهایی ملاصدرا را برئ از تمام آن اشکال ها می داند و به عنوان نظریه‌ی خود برمی گزیند.