سخن نخست
نوع مقاله:
سخن سردبیر
Article data in English (انگلیسی)
متن کامل مقاله:
سخن نخست
عرفان اسلامی فرآورده ارزشمندی از مجاهدت ها و مکاشفه های سالکانه و عارفانة برجسته ترین عارفان مسلمان، همراه با باطن کاوی و ذوق گیری ایشان از سطوح مختلف دین است. از همین رو، عالمان طراز اول دینی در عرصه معارف اسلامی، همچون ابن سینا، صدرالمتألهین شیرازی، فیض کاشانی، ملاهادی سبزواری و در عصر ما، افرادی همچون علامه طباطبایی و بزرگانی دیگر را به خود شیفته کرده است. این شیفتگی، از سر هوس ورزی و هواخواهی نیست که عرصه دین، جای هوا و هوس نیست، بلکه این دلدادگی، در تحقیق و فهم عمیق دو سویه از معارف برین اسلامی و آموزه های عرفانی ریشه دارد. در همین راستا، تأمل عمیق و فهم همه جانبه مسائل عرفانی ـ افزون بر آنکه در نهایت به فهم درست تر و کامل تر آموزه های عرفانی می انجامد و به قضاوت منصفانه تری دربارة صحت و سقم آنها و میزان هماهنگی و یا ناهماهنگی آنها با معارف شریعت منتهی می گردد ـ در عرصه های مختلف دین پژوهی، همچون هستی شناسی، اخلاق و تربیت، روان شناسی، هنر و ادبیات و زبان شناسی و ... تأثیر شگرفی خواهد داشت.
البته پیداست که ورود به معارف عرفانی و بررسی آثار عرفا افزون بر ذوق و استعداد لازم، به سعه صدر بالا و صبر و تحمل بسیار نیازمند است؛ زیرا قلبی که در چنبرة پندارهای فراهم آمده از الهیات موروثی و عوامانه، گرفتار باشد و چند سطحی بودن دین در حوزه معارف را نشناسد و در دین شناسی، از سطح ظاهر الفاظ با همان معانی و مصادیق متعارف تجاوز نکند و فهم ضعیف خود را اوج معرفت دینی انگارد، هرگز نمی تواند به درک معارف عرفانی نائل شود و همگامی آنها با سطوح برین دین را بشناسد. باید چشم ها را شست و دل ها را صفا داد و در وادی معرفتِ حق به تأمل آیات و روایات توحیدی نشست و درباره حدیث «لو علم ابوذر ما فی قلب سلمان لقتله» ژرف تر اندیشید.
یکی از پی آمدهای درخشان انقلاب اسلامی ایران که با رهبری شخصیتی بی نظیر و جامع الاطراف همچون امام خمینی(ره) و هم زمان با ظهور علامه طباطبایی(ره) به دست آمد، فراهم شدن فضایی آماده برای دریافت معارف عمیق عرفانی بوده است. گرایش عمومی در جهان امروز به مقولة عام عرفان و نیز گرایش های شدید عرفانی و معنویت گرایانة ایرانیان به ویژه جوانان و تحصیل کردگان، با کمک فضای پس از انقلاب اسلامی، حوزه ها را به تغییری بنیادین در نگاه به آموزه های عرفانی واداشت؛ به گونه ای که رویکردهای واپس گرایانه و قشری، جای خود را به اندیشه های همدلانه و ژرف نگر داد. تا آنجا که برخوردهای بسیار سخیفی که پیش تر در باب عرفان و عارف و آثار عرفا وجود داشت، به اقبالی عمومی در پذیرش منطق و فلسفه اسلامی تا فلسفه متعالیه صدرایی و نیز عرفان نظری و عملی بدل گردید؛ به نظر می رسد حرکت های مخالف عرفان در چنین فضایی ـ با وجود کنترل های مناسب ـ نه تنها آسیب زا نیست، بلکه می تواند به نقد درست حوزه های مختلف عرفانی بینجامد، خرافات صوفیان نادان را از گوهرهای ناب جدا کند و هرچه بیشتر سطوح مختلف اذهان طالبان علوم دینی را به معارف عمیق شریعت آشنا سازد.
نشریه معارف عقلی، در این ویژنامه که به عرفان اختصاص دارد، در پی کندوکاوی ژرف دربارة مسائل مطرح در حوزه های مختلف عرفانی است. باشد که این کوشش ها در شفاف تر شدن هرچه بیشتر معارف اسلامی و عرفانی گامی مؤثر بوده باشد.
دبیر علمی
