سخن نخست
Article data in English (انگلیسی)
سپاس خدای متعال را که آدمی را از نعمت عقل و بیان برخوردار فرمود تا به وسیله آنها برای یافتن پاسخ پرسش های پیش رویش بیاندیشد و با دیگران تفاهم و تبادل نظر کند.
اگر اندیشه و بیان به صورت درست مورد استفاده بشر قرار می گرفت و انسان همه اعمال و رفتارش را بر اساس منطق درست و عقل سلیم سامان می داد، هیچ گونه کشمکش و برخوردی میان افراد بشر پدید نمی آمد و همگی به سوی حق گراییده و به آن دست می یافتند، اما بشر به خاطر نادانی یا پیروی از هوای نفس یا اشتباه در تطبیق ها و یا عوامل دیگر، در مسیر استفاده از عقل و اندیشه و منطق و بیان، به بیراهه هایی گام نهاد که سبب پیدایش اختلاف ها و کشمکش ها میان آنها گردید.
اینکه در هر مسئله ای حقیقتی نهفته است و باید برای دست یابی به آن از قسطاس مستقیم و ابزار درست و کامل که همان منطق درست است، استفاده کرد، سخنی روشن و انکارناپذیر است ولی برخی از انسان ها، به دلیل نادانی یا هواپرستی، برای دست یابی به خواسته های نادرست خود، این سخن آشکار را نیز انکار کردند. در این میان برخی از اندیشمندان دلسوز برای دفاع از اندیشه بشر و اثبات توانایی آن در رسیدن به حق و واقع در هر مسئله و برای پاسخ گویی به شبهات مغالطه گران، به تدوین و تهذیب و تکمیل و تفصیل منطق و قوانین اندیشه روی آوردند.
هدف منطق دانان از مطرح ساختن این مباحث، دستیابی به «قوانین صحت و فساد اندیشه بشر» است و این هدف بی گمان، امری مثبت است ولی دلیل درست بودن تمام سخنان آنان در همه مباحث منطقی نیست؛ زیرا در موارد گوناگونی ـ به خاطر رعایت نکردن قوانین منطقی ـ دیدگاه های منطق دانان در یک مسئله متناقض است. پس لازم است تا با بررسی دلایل هر قول، به سخن درست و منطق صحیح در هر مسئله دست یابیم و از نقدها و بررسی ها و تفصیل ها تا جایی که به هدف نهایی برسیم، دست نکشیم. از این رو، در نشریه معارف عقلی ویژه منطق، به این بحث و بررسی ها می پردازیم و در شماره پیش رو، در چند مقاله این هدف را پی می گیریم.
در مقاله «شرایط مقدمات برهان در ترازوی تحلیل»، عالی ترین درجه تفکر بشر، یعنی برهان که مفید عالی ترین مرتبه معرفتی که یقین است، مورد بحث و بررسی قرار گرفته و شرایط مقدمات آن تحلیل و بررسی شده است.
فخررازی قائل به استحاله تعریف و بداهت همه تصورات است و بر این دیدگاه خود دلایلی اقامه می کند. نقد و بررسی این دیدگاه را در مقاله «نقد و بررسی دیدگاه فخررازی مبنی بر استحاله منطقی تعریف» مطالعه می نمایید.
در شماره های پیشین این نشریه، دو مقاله به چاپ رسیده است که یکی درباره تفاوت های میان حملیه مرددهْْ المحمول و منفصله و دیگری نقدهایی بر این مقاله است. در این شماره مقاله ای در پاسخ به این نقدها به چاپ رسیده است تا حقیقت حملیه مرددهْْ المحمول و منفصله برای خوانندگان روشن تر گردد.
در مقاله «نسبت های میان مفاهیم کلی»، بحث معروف به نسب اربع، تکمیل شده و افزون بر بیان نسبت میان خود دو مفهوم کلی (نسب اربع)، نسبت میان نقیض دو مفهوم کلی و نسبت میان عین یک مفهوم کلی و نقیض دیگری در ضمن سیزده قانون بررسی شده و پس از آن، نتایج مهم دانستن این قوانین در منطق بیان گردیده است.
تفاوت منطق موجهات خونجی با دیگر سیستم های منطق موجهات باعث شده که در مقاله «منطق موجهات خونجی و گزاره های موجهه همیشه صادق نزد او»، سیستم منطق موجهات خونجی معرفی شده و شباهت و تفاوت آن با دیگر سیستم های منطق موجهات مورد بحث و بررسی قرار گیرد.
افراط و تفریط هایی که در زمینه ارتباط علم منطق با زبان و علوم زبانی وجود دارد، در مقاله «منطق و مباحث زبانی» واکاوی شده و با ارائه شواهدی دال بر ارتباط بین منطق و علوم زبانی، نادرستی تحویل منطق به علوم زبانی و نیز بی ارتباطی منطق با علوم زبانی، آشکار گردیده است.
مقاله «تصحیح رساله الوظائف فی المنطق و مقدمه و تعلیقه بر آن»، یکی از اهداف بنیادین انتشار نسخه های خطی و قراردادن آنها در اختیار پژوهش گران را، دنبال می کند. در این مقاله رساله «الوظائف فی المنطق» نوشته شمس الدین محمدبن موسی مغربی (683ق) که به صورت خطی باقی مانده، تصحیح، تعلیق و مقدمه نگاری گردیده است.
در پایان ضمن تشکر از تمام همکاران نشریه، به ویژه پژوهش گرانی که با نگارش مقالات یادشده، ما را در انتشار این اثر یاری کرده اند، از تمام اندیشمندان محترم که در زمینه منطق به مطلب تازه ای دست یافته اند انتظار داریم با ارائه مقالات گران سنگ خود، بر غنای شماره های بعد بیفزایند.
دبیر علمی منطق
