معارف عقلی

چکیده

توحید ذاتی دارای دو شعبه است: الف) بساطت و نفی جزء (احدیت)؛ ب) نفی شریک (واحدیت). برداشت غالب متکلمین و فلاسفه پیش از شیخ اشراقŠ(ره) و صدرالمتألهین(ره)Š از واحدیت خداوند، وحدت عددی بوده و دست کم به حقیقت وحدت حقّه واجبیه واجب الوجود تصریح نکرده اند. مطابق آیات، روایات و براهین عقلی، وحدت خداوند از سنخ وحدت عددی نیست؛ زیرا وحدت عددی چند ویژگی دارد: 1. امکان فرض تکثّر؛ 2. امکان وقوع تکثّر؛ 3. محدودیت وجودی و ماهیت داری؛ 4. انتفاء معیت با همه اشیا و انتفاء احاطه قیوّمی به همه اشیا؛ 5. فقدان کمالات همه اشیا؛ 6. اتّصاف پذیری به قلّت. بنابراین چون این ویژگی ها در ذات الهی موجود نیستند، وحدت خداوند وحدت عددی نیست.

وحدت حقّه واجبیه و نفی وحدت عددی از واجب الوجود با تمسّک به دو برهان «بسیط الحقیقهْْ کل الاشیاء» که توسط صدرالمتألهینŠ(ره) و برهان «صرف الشیئ لایتثنّی و لایتکرّر» که توسط شیخ اشراقŠ(ره) پی افکنده شده، قابل اثبات است.

کلیدواژه ها

وحدت عددی، وحدت حقّه حقیقی، بسیط الحقیقه، صرف الشیء.