معارف عقلی

سیدعابدین بزرگی*

چکیده

ابن سینا و ملاصدرا ازجمله فیلسوفانی هستند که تعدد نفوس در انسان را باطل دانسته، برای هر انسان، نفس واحدی قائل اند که با قوای مختلف، افعال و ادراکات خود را انجام می دهد. رهاورد پژوهش پیش رو که بیانگر رابطه نفس انسان با قوایش از دیدگاه این دو فیلسوف است، این است که نفس از دیدگاه ابن سینا، علّت، مستخدم و مسخِّر قواست و قوا، معلول، خادم و مسخَّر نفس هستند. او با اینکه قوا را از حیث مفهوم و مصداق، غیر از نفس می داند، همه افعال آنها را به نفس اِسناد داده، آن را فاعل تمام افعال و ادراکات می داند. ملاصدرا علّیت به معنای مشائی را برای اسناد حقیقی افعال قوا به نفس کافی ندانسته، بر این باور است که رابطه نفس و قوا، علّیت به معنای تشأن است. ازاین رو، او قوا را جلوه اى از جلوات نفس و شأنى از شئون آن می داند که حکم مستقلی ندارند و به همین دلیل، افعال قوا، در حقیقت فعل نفس بوده و نفس در وحدت خود، «کل القوا» است.

کلیدواژه ها

نفس، قوا، رابطه نفس و قوا، جامعِ قوا بودن نفس، کل القوی بودن نفس.