معارف عقلی

سید علی حقی*

سید محسن حسینی**

چکیده

در مقالۀ پیش رو، کوشیده ایم تا مقایسه ای میان دیدگاه های ابن سینا و ملاصدرا درباره ادراک های باطنی انجام دهیم. ازآنجاکه ابن سینا نفس نباتی و حیوانی را جسمانی می دانسته، قوای ادراکی باطنی را نیز جسمانی و منطبع در ماده (بدن) به شمار آورده و برای هرکدام در مغز محلی معین کرده است؛ درحالی که ملاصدرا نفس نباتی و حیوانی را غیرجسمانی می داند و بر تجرد نفس حیوانی برهان اقامه می کند. ملاصدرا قوای ادراکی باطنی را نیز مجرد از ماده می داند و محل هایی را که برای هرکدام در مغز مشخص شده است، صرفاً مظاهر آن قوا و محل حصول استعداد آنها در نظر می گیرد. البته در ارائه تعریف، کارکردها و اثبات قوای ادراکی باطنی میان این ‏دو فیلسوف شباهت بسیاری به چشم می خورد. سرانجام، دیدگاه ملاصدرا درباره ادراک های باطنی به عنوان نظر جامع که هم جنبه‏های مادی ادراک را به رسمیت می شناسد و هم وجه غیرمادی بودن آن را دربر می گیرد، معرفی می شود.

کلیدواژه ها

ادراک‏های باطنی، حافظه، حس مشترک، خیال، وهم، متصرفه.