معارف عقلی

محسن زارع پور*

سید محمود موسوی**

چکیده

ابوالفتح کراجکی طرابلسی، محدث، فقیه و متکلّم بزرگ شیعه در قرن پنجم هجری است. او از شاگردان ابوالصلاح حلبی، سلاّر بن عبدالعزیز دیلمی، شیخ طوسی و شیخ مفید است. این نوشتار، به معرفی نظریه های معناشناختی وی در بحث صفات خداوند می پردازد. مسئله صفات الهی یکی از مسائل مهم خداشناسی در تاریخ تفکر اسلامی به شمار می آید و متکلّمان و فیلسوفان مسلمان، از زوایای گوناگون بدین بحث پرداخته‏اند؛ یکی از ابعاد اساسی این مسئله، تحلیل معنایی صفات الهی است. این پرسش که آیا می‏توان تفسیری معقول از صفات الهی ارائه داد یا نه، از دیرباز برای متکلمان مطرح بوده است و نظریه‏های گوناگونی در این زمینه ارائه شده است؛ برای نمونه، گروهی دراین باره رأی به تعطیلی عقل داده و گروهی از تشبیه صفات الهی به صفات آفریدگان سردرآوردند و گروهی دست به تأویل صفات الهی زدند. آنچه از آثار برجای‏مانده از کراجکی به دست می‏آید، این است که از دید ایشان صفات الهی معنادار بوده و بسیاری از آن ها بر معنای حقیقی خود حمل می‏شوند و شماری از آن ها را نیز باید بر معنای مجازی حمل کرد. به سخن دیگر، مسلک ایشان در باب تفسیر صفات الهی اشتراک معنوی در برخی صفات و تأویل روایی در تفسیر برخی صفات است.

کلیدواژه ها

ابوالفتح کراجکی، تأویل، تشبیه، تعطیل، صفات الهی، معناشناسی صفات.