معارف عقلی

سخن نخست

یکى از رشته هاى دانش بشرى، فلسفه است که به شناخت احوال و احکام هستى از آن جهت که هستى است مى پردازد.

البته دانش هاى دیگر بشرى نیز همواره در زمینه امرى موجود بحث کرده اند؛ یعنى چنین نبوده است که انسان هاى عاقل درباره امرى موهوم به بحث هاى علمى بپردازند. همیشه کاوش هاى نظرى انسان ها بر محور موجودات چرخیده است، ولى تفاوت این دانش، یعنى فلسفه با دیگر دانش هاى بشرى در این ویژگى است که در دانش هاى دیگر، موجود خاصى را محور قرار مى دهند. به بیان دیگر، موضوع در دانش هاى دیگر موجود خاصى است و این ویژگى، سبب مى شود که از احکام و احوالى بحث شود که به ویژه در این موجود محقق است؛ حال آنکه در فلسفه از احوال و احکامى بحث مى شود که اختصاصى به یک موجود ندارد.

بحث هاى فلسفى همواره دستخوش تغییر بوده است. براى مثال، گاهى در فلسفه هایى مسائلى مطرح شده که بعدها بدان توجهى نشده است. برعکس، مسائلى که در گذشته در فلسفه و شاید در هیچ دانش دیگرى بررسى نشده است، در دوره هاى بعدى، فیلسوفان را به خود مشغول داشته است.

فلسفه هاى شرقى، با فلسفه هاى مطرح در جهان غرب از جهت مسائل و موضوع ها یکسان نیستند.

امروزه بحث هستى شناسى به معناى عام در همه فلسفه ها مطرح نیست، بلکه فلسفه هاى گوناگون امروزى، مسائل دیگرى را پى گیرى مى کنند.

در حوزه هاى علمیه پیرو سنت گذشته فلسفى، هنوز بخش مهمى از فلسفه را هستى شناسى تشکیل مى دهد. گرچه در سالیان اخیر، فلسفه هاى مضاف مثل فلسفه اخلاق و فلسفه سیاست، نیز در کنار مباحث هستى شناسى مورد کاوش قرار مى گیرند.

طرح بحث هایى در زمینه سیاست، معرفت شناسى، هرمنوتیک و ... در کنار مباحث مربوط به خدا، شرور، نفس و مانند اینها نیز در همین راستا است.

در شماره هایى از نشریه معارف عقلى که به فلسفه اختصاص داده شده است، مباحث هستى شناسى سنتى، الهیات بالمعنى الاخص، علم النفس فلسفى، فلسفه اخلاق، معرفت شناسى و حتى بحث هاى عقلى جدید درباره دین درکنار هم طرح شده است.

در بخش اول این شماره نیز، در کنار مقاله هاى «وجود ذهنى در فلسفه اسلامی»، «تقریرى از برهان صدیقین صدرایی»، «بررسى پیش فرض ها و ادله اصالت وجود»، «تأملى در برهان علامه طباطبایى بر واجب بودن اصل واقعیت» و «چیستى قاعده فرعیت» ـ که همگى جزو مباحث هستى شناسى سنتى اندـ مقالة «نسبیت و اطلاق در اخلاق از دیدگاه استاد شهید مطهری» ـ در فلسفه اخلاق ـ و نیز مقاله ها« سرّ بداهت تصورى و اقوال در مسئله»، «عقلانیت معرفت»، «بررسى رابطه بداهت؛ با صدق» ـ در زمینه دانش معرفت شناسى ـ آورده شده اند. البته مقاله «امکان در منطق و فلسفه» نیز به بحثى میان رشته اى پرداخته است.

در بخش دوم نیز که به مباحث مربوط به دائرة المعارف نویسى اختصاص دارد، مقاله «کتاب شناسی؛ چیستى و شیوه ها» آمده است.

پیشاپیش از انتقادها و پیشنهادهاى خوانندگان عزیز و نیز از مقاله هایى که در موضوع هاى یاد شده برایمان مى فرستید، قدردانى مى کنیم.

سردبیر