معارف عقلی

چیستى قاعده فرعیت

چکیده

بنابر قاعدة فرعیت، ثبوت محمول براى «موضوع» فرع ثبوت مثبت له (موضوع) است، نه فرع ثبوت محمول ثابت (محمول). بر این قاعده، در مواردى از جمله در حمل ذاتیات بر ذات و حمل وجود بر ماهیت اشکال مى شود. این اشکال، پاسخ هاى گوناگونى دارد. یکى از پاسخ ها این است که قاعده در هلیات بسیطه جارى نمى شود؛ زیرا مفاد آن همچون ثبوت محمول براى موضوع (ثبوت شى لش‍ئ) نیست. پاسخ دقیق تر از صدرالمتألهین است که بنابر اصالت وجود، ماهیت عارض بر وجود و فرع بر آن است و در واقع، قضیه از باب عکس الحمل است.

مفاد دیگر قاعده این است که ثبوت محمول براى موضوع، فرع ثبوت محمول نیست. چه بسا محمول عدمى بوده و براى موضوع، ثابت باشد. از نظر صدرالمتألهین ـ پیرو شیخ الرئیس ـ تا محمول وجود نداشته باشد، صفت براى موضوع قرار نمى گیرد. بنابراین، محمول عرضى گونه اى موجود است.

کلیدواژه ها

قاعده فرعیت، مثبت له (موضوع)، ثابت (محمول)، هلیه بسیطه، هلیه مرکبه، حمل ذاتى.