معارف عقلی

چکیده

از مهم ترین مسائل در مورد شناخت انسان، آگاهی از جنبه های پنهانی وجودی همچون نفس است که همیشه برای بررسی دلکش بوده است و از آنجا که یکی از مهم ترین ویژگی های فلسفه ابن سینا، تلاش ستودنی او در نفس شناسی است، وی می کوشد مسئله ارتباط نفس و بدن را چنان تبیین کند تا با مشکلات ناشی از آرای ارسطو در باب رابطه ماده و صورت نفس و بدن که همان تناقضات مربوط به تبیین حیات پس از مرگ است، روبه رو نشود. ابن سینا علم النفس را از علوم طبیعی دانسته و آثار گوناگونی در زمینه نفس دارد. نوآوری های او در تعریف نفس، اثبات نفس، تعامل نفس و بدن، رابطه عقل نفسانی با عقل فعال و... و ارائه معانی ساده با واژگانی اندک ولی پرمعنا، باعث شاخص شدن دیدگاه های وی شده است. شیخ الرئیس برخلاف پیشینیان خود که مهم ترین آنها ارسطو، واضع علم النفس است، نفس را کمال جسم طبیعی، مدبّر بدن و مجرّد و روحانی در حدوث و بقا دانسته و معتقد است نفس و بدن جنبه های دوگانه وجود انسان هستند که در یکدیگر تأثیر دوسویه دارند؛ به گونه ای که نفس مصدر حیات، مدبّر و تنظیم کننده افعال بدن است و بدن و آمادگی آن نیز شرط وجود و مبدأ وحدت و استقلال نفس است. برخلاف ارسطو که معتقد است با از بین رفتن بدن، نفس هم نابود می شود، شیخ الرئیس بر آن است که نفس تا ابد فناناپذیر است و فعل و انفعالات بدن ناشی از فعل و انفعالات نفس است. ابن سینا با معرفی و تبیین ماهیت جدیدی از نفس و تجرد آن از ماده، نوآوری های مهمی را همراه با رویکردهای تازه در این موضوع ایجاد می کند.

کلیدواژه ها

ابن سینا، علم النفس، نفس، تجرد، مغایرت نفس و بدن، رابطه نفس و بدن.