معارف عقلی

زهرا آبیار*

چکیده
دوگانه علم و دین، از مباحث مطرح بین رشته ای است که حاکی از تنش طولانی میان طرفداران آن ها در طول تاریخ بشر است. در چند دهه اخیر نیز با رشد چشمگیر علم و نیاز بشر به بازیابی مجدد دین همچون سایبان مقدس، تبیین نسبت میان علم و دین بیش ازپیش احساس شده است. هدف این پژوهش، بازخوانی این نسبت در تفکر علامه جعفری و الهیات عصب شناسی با روش اسنادی است. الهیات عصب، به عنوان شاخه ای از علم، بیانگر ایده جدیدی برای حل ناسازگاری و تنش میان علم و دین است. مطابق ادعای الهیات عصب، می توان با تبیین رابطه علم و دین، به اثبات همبستگی میان تجارب و پدیده های دینی افراد، به کشف زمینه های همسان و مشترک در زندگی معنوی آن ها دست یافت. جعفری در پرتو حیات معقول، ضمن توجه به اهمیت و جایگاه دانش در تفکر اسلامی، به تبیین نسبت این دو پرداخته است. نتایج این پژوهش حاکی از این است که الهیات عصب همچون اندیشه علامه جعفری، ضمن نفی تضاد میان علم و دین، بر وحدت و یکپارچگی این دو معتقد است. افزون براین، با وجود اشکالات مبنایی و روش شناسی در الهیات عصب، همچون خلط روش میان علوم طبیعی و علوم انسانی، ابتنا بر الهیات طبیعت و نارسا بودن تعریف دقیق علم و دین، می توان بر زمینه های تقریب این دو اندیشه تمرکز داشت؛ بدین معناکه الهیات عصب هم سو با اندیشه جعفری، می تواند با پرهیز از فروکاستن دین و پدیده های دینی در ترازوی علم تجربی، توجه به محدودیت های علم، از تعمیم ناروای یافته های علم تجربی جلوگیری کرده، تنها به عنوان روش جدیدی در تبیین ارتباط های چهارگانه، بشر را به درک تازه ای از مباحث دینی و معنوی برساند.

کلیدواژه ها: علم، دین، علامه جعفری، الهیات عصب.

*. دکتری تخصصی دین پژوهی و مدرس دانشگاه علوم پزشکی اصفهان    abyar.z114@gmail.com
    تاریخ دریافت: 23/07/1400، تاریخ پذیرش: 14/01/1402