معارف عقلی

علی احدی*
عسکری سلیمانی امیری**
علیرضا صانعی***

چکیده
در علم اصول، باور جازم مکلفان قطع نامیده می‏شود که گستره آن، از علم تا جهل مرکّب را دربر می‏گیرد. در فصل بندی و تبیین مطالب علم اصول، به جنبه روان‏شناختی قطع بسیار پرداخته شده، ولی بُعد معرفت‏شناختی آن عمدتاً فراموش شده است. مرحوم علامه طباطبایی ازجمله کسانی است که بر کتاب کفایهًْالاصول حاشیه زده است، ویژگی حاشیه مرحوم علامه این است که بُعد معرفت‏شناختی قطع را پررنگ کرده است. آخوند خراسانی قطع را اعتقاد جازمی می داند که از نظر صاحب یقین مطابق با واقع باشد و حجیت آن را ذاتی برشمرده و قائل به کاشفیت برای آن است؛ اما به باور علامه طباطبایی، قطع اساساً کاشفیتی ندارد و حجیت قطع هم ذاتی نیست. ازاین‏رو، نوشتار پیش رو بنا دارد به قطع و یقین از منظر علم اصول و معرفت شناسی بر مبنای آخوند خراسانی و علامه طباطبایی بپردازد. این پژوهش از سنخ پژوهش های نظری و توسعه ای است و اطلاعات و مواد اولیه تحلیل به روش کتابخانه ای گردآوری شده و با روش استدلال و نه فنون آماری، مورد تجزیه و تحلیل عقلانی قرار گرفته است.

کلیدواژه ها: معرفت شناسی، قطع، یقین، آخوند خراسانی، علامه طباطبایی، ذاتی بودن حجیت.

*. کارشناسی ارشد فلسفه مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) (نویسنده مسئول)     aliahadi13671988@gmail.com
**. استاد مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)    solymaniaskari@mihanmail.ir
***. دکتری حکمت متعالیه مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)    alirezasanei52@yahoo.com
    تاریخ دریافت: 26/10/1400، تاریخ پذیرش: 15/01/1401