معارف عقلی

مهم ترین هدف پژوهش های علمی، پیشبرد دانش است و پژوهشگران در تلاش اند براساس یافته های علمی، علم موردنظر را به پیش برند. هدف مجلات علمی نیز فراهم سازی بستری مناسب برای عرضه تحقیقات علمی و گسترش قلمرو دانش است. در همین راستا در این شماره از نشریه معارف عقلی مقالاتی گردآوردی شده است که نویسندگان در هریک از این مقالات کوشیده اند تا گامی جدید در بخشی از علوم عقلی اسلامی بردارند.
ازآنجاکه هیچ پژوهش و تحقیقی بدون تکیه و استناد به گفته های دانشمندان پیشین انجام پذیر نیست، آغازهر پژوهش علمی ای بررسی سخنان پیشتازان آن رشته علمی است؛ بنابراین نباید چنین گمان شود که نویسندگان و محققان همواره همان گفته های اندیشمندان قبلی را تکرار می کنند و این کار لغو و بیهوده بوده و از شأن یک پژوهشگر به دور است؛ بلکه برپایه تحقیقات دانشمندان گذشته است که روزنه تازه ای برای پژوهشگران گشوده می شود و امری نوین را می یابند که تا پیش از این پژوهش، کسی از آن آگاه نبوده است. برای نمونه، نویسنده مقاله «قطع و یقین از منظر علم اصول و معرفت شناسی» به بررسی نسبت میان قطع در علم اصول فقه و یقین در علم معرفت شناسی پرداخته است. درحالی که در علم اصول فقه مطالب زیادی درباره احکام قطع بیان شده است و در علم معرفت شناسی نیز معرفت شناسان یقین را مورد بررسی دقیق قرار داده اند؛ ولی مقایسه این دو و نسبت سنجی میان آن ها امر تازه ای است که گامی نوین در این دو علم به شمار می آید.
گاهی نیز در یک پژوهش، محقق به بررسی ادله مسئله ای دیرین می پردازد؛ البته با این رویکرد که ادله محکم را از ادله سست و قابل مناقشه جدا سازد، تا اگر کسی در برخی از ادله این مسئله تردید یا تشکیکی داشت، با آشکار شدن ادله قوی، ابهامات درباره اتقان آن مسئله برطرف شود و این همان کاری است که در مقاله «نقد و بررسی دلایل اثبات مادّه اولی» به انجام رسیده است. این گونه پژوهش نیز در جهت پیشبرد علم گامی مهم به شمار می آید.
حاصل آنکه نباید به صرف اینکه مسئله ای دارای سابقه طولانی است، پرداختن بدان تکرار مکررات و کاری بیهوده به شمار آید؛ بلکه می توان مسئله ای قدیمی را از زاویه ای جدید بازنگری کرد و درعین حال گامی تازه در پیشبرد علم برداشت.

والحمدلله ربّ العالمین

سردبیر